Adwent zamknięty w korzennym ciasteczku

Kiedyś Katarzynę i :Andrzeja wyprzedzał jeszcze święty Marcin, który wyznaczał czas przygotowań do Wigilii i :Bożego Narodzenia. Od 11 listopada Polacy obchodzili "czterdziestnicę", bo tak nazywali okres oczekiwania na Zbawiciela o wyraźnie pokutnym charakterze. Poszczono duchowo i :cieleśnie, uczestniczono w roratach - odprawianych przed świtem mszach wotywnych, w czasie których na ołtarzu paliło się tradycyjnie siedem świec. Te "siedem roratnic" symbolizowało siedem stanów społecznych: króla, urzędnika duchownego, wysokiego urzędnika świeckiego, ziemianina, rycerza, mieszczanina I :chłopa. Szli oni do ołtarza, każdy z zapaloną świecą I :osadzali ją na odpowiednim miejscu lichtarza, deklarując jednocześnie swoją gotowość udania się na Sąd Boży.
Palącym się w kościele roratnicom towarzyszyły w prywatnych domach cztery świece adwentowe. Umieszczano je zwykle w wieńcu wykonanym z jedliny I :zapalano po jednej w każdym tygodniu adwentu. Pierwsza z nich jest symbolem przebaczenie, jakiego Bóg udzielił pierwszym grzesznikom Adamowi I :Ewie. Druga przypomina o wierze Patriarchów w Ziemię Obiecaną. Trzecia symbolizuje radość Dawida, który świętuje przymierze, a ostatnia świeca zapalana w czwarty tydzień adwentu to znak pokoju I :sprawiedliwości, zapowiadanych w naukach proroków.
Święta przypadające na czas adwentu to oczywiście 4 grudnia - dzień Świętej Barbary, która przepowiada pogodę na Boże Narodzenie, 6 grudnia - dzień Świętego Mikołaja, opiekuna chłopów I :pasterzy, 8 grudnia - dzień Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny oraz 13 grudnia - dzień Świętej Łucji, który dawniej przypadał na 23 grudnia I :był dniem astronomicznego "zatrzymania się słońca". Znajomość przesunięcia tego święta w grudniowym kalendarzu jest dość ważna, tłumaczy bowiem wiele dawnych przysłów Święta Łuca dnia przyrzuca, Na świętą Łucę noc się z dniem tłuce, Święto Łuci noc króci. w drugiej połowie ostatniego miesiąca roku bowiem ustanawiają się proporcje dnia I :nocy, aby koło 20 grudnia przechylić się na korzyść dnia. Daty święta uległy zmianie, porzekadła pozostały...

Od drugiego tygodnia grudnia można było spotkać w Polsce przeróżne maszkary, przebierańców w postaci zwierząt, którzy wędrowali od domu do domu, licząc na poczęstunek. Pieczono więc dla tych bocianów, kóz, niedźwiedzi, wilków, krów, turoni drobne pierniczki, korzenne ciasteczka, bułeczki adwentowe, mające tyle ukośnych nacięć, ile tygodni adwentu upłynęło w momencie ich przyrządzania. Gospodynie prześcigały się w wymyślaniu przepisów na te smakołyki I :często pilnie potem strzegły dopracowywanych z pokolenia na pokolenie receptur.

Domy podczas adwentu pachniały kardamonem, imbirem, pieprzem, cynamonem I :goździkami. w wiklinowych koszach grzechotały orzechy, a w glinianych misach dojrzewało korzenne ciasto, z którego z odpowiednim wyprzedzeniem wypiekano staropolskie pierniki.

Dziś nieco już zapomniany zwyczaj przygotowywania adwentowych przysmaków powoli powraca, przynosząc dorosłym I :dzieciom pomagającym przy wycinaniu różnokształtnych ciasteczek wiele radości.
Niżej podaję przepis na adwentowe pierniczki, który starałam się opracować w oparciu o podstawowy zestaw tradycyjnych składników. Można te ciasteczka przygotować także z jednego rodzaju mąki, z dodatkiem innych przypraw korzennych, np. cynamonu, imbiru I :goździków, jak sugeruje Hanna Szymanderska w swojej książce Polskie tradycje świąteczne.

Ciasteczka adwentowe
150g mąki krupczatki, 100g mąki pełnoziarnistej, 100g masła, 100g cukru pudru, 1 jajo, 25g orzechów włoskich, 25g miękkich suszonych śliwek bez pestek, 1/2 łyżeczki cynamonu, 1/2 łyżeczki kardamonu, 1 płaska łyżeczka proszku do pieczenia, 1/5 łyżeczki soli

Oba rodzaje mąki wymieszane z proszkiem do pieczenia przesiać do miski. Dodać przyprawy korzenne, sól, masło I :dokładnie posiekać. Jak najszybciej zagnieść z cukrem oraz jajem kruche ciasto. Podzielić na połowę. Do jednej dodać utłuczone lub drobno posiekane orzechy, do drugiej drobno pokrojone śliwki (pamiętając o tym, aby użyć śliwek suszonych, a nie wędzonych) I :połączyć z ciastem. Kule surowego ciasta zawinąć w folię I :włożyć na 1 godzinę do lodówki. Następnie, podsypując mąką, wywałkować z każdej placek o grubości ok. 3 mm. Wycinać foremkami różne kształty, układać na blasze wyłożonej papierem do pieczenia, zachowując między ciasteczkami niewielkie odstępy. Piec na jasny kolor ok. 10 minut w temp. ok. 170 stopni.

Katarzynki orzechowe
350g miodu, 250g mąki pszennej pełnoziarnistej, 150g mąki tortowej, 1 jajo, 50 ml spirytusu, 1/2 łyżeczki sody, 100 ml świeżo wyciśniętego soku z pomarańczy, 1 łyżka drobno otartej skórki z pomarańczy, 3 łyżki utłuczonych orzechów włoskich, 1/2 płaskiej łyżeczki kardamonu, 1/2 płaskiej łyżeczki zmielonych goździków, 1/4 łyżeczki cynamonu

Miód zagotować z przyprawami korzennymi, sokiem oraz skórką z pomarańczy. Wlać do podgrzanej mąki pełnoziarnistej (można podnieść jej temperaturę w kuchence mikrofalowej). Dokładnie wyrobić drewnianą łyżką niezbyt gęste ciasto. Przestudzić, dodać jajo, ponownie dokładnie wyrobić łyżką. Ostudzić.
Dodać spirytus wymieszany z sodą, orzechy, wymieszać, stopniowo wsypywać mąkę tortową, wyrabiając miękkie ciasto dłonią.
Podsypując mąką, wywałkować placek o grubość ok 0,5 cm. Foremką wykrawać pierniczki, bacząc by nie zostało nam zbyt dużo okrawków. Fragmenty ciasta, które nam zostały ponownie zagnieść I :rozwałkować. Nożem wyciąć kwadraty lub prostokąty. Raczej nie używać foremek, aby uniknąć powstawania kolejnych okrawków I :ponownego dosypywania mąki, co negatywnie wpłynęłoby na konsystencję ciasta.
Pierniczki ułożyć na wyłożonej papierem blasze, zostawiając niewielkie odstępy. Piec ok. 15 minut w temp. 160 stopni.